KAUCZUK - O TWORZYWIE, KTÓRE ZMIENIŁO ŚWIAT

Podstawowym składnikiem gumy niemal każdego rodzaju jest kauczuk – pierwszy znany na świecie elastomer. To dzięki kauczukowi powstał i aż do dziś rozwija się przemysł gumowy, a elastyczne, wytrzymałe artykuły są wykorzystywane we wszystkich gałęziach przemysłu. Za jakie właściwości doceniono ten materiał i który kontynent dominuje dziś w produkcji kauczuku?

SKĄD WZIĄŁ SIĘ KAUCZUK?

Naturalny kauczuk odkryli Indianie i także oni nadali mu nazwę. Lateks, pozyskiwany z mleczka drzew kauczukodajnych, w wyniku koagulacji stał się elastyczną masą; tak uzyskany kauczuk stał się obiektem zainteresowania mieszkańców Ameryki Centralnej jeszcze zanim dotarł do niej Krysztof Kolumb w 1492 roku. Przychylności Europejczyków nie zyskał jednak od razu. Sytuacja zmieniła się ok. 200 lat później, gdy powstały pierwsze opracowania naukowe wykonane przez europejskich botaników, dotyczące kauczukowca brazylijskiego: drzewa, z którego pozyskiwano kauczuk.

Przez setki lat próbowano opracować sposób, dzięki któremu kauczuk mógłby mieć szerokie zastosowanie. Dokonał tego wynalazca i przedsiębiorca Charles Goodyear w roku 1839 poprzez odkrycie wulkanizacji: wskutek podgrzania lateksu z dodatkiem siarki, otrzymał on wytrzymały i elastyczny materiał. Tak rozpoczęła się zawrotna kariera elastomeru. Co było dalej?
W dużym skrócie: zapotrzebowanie na kauczuk rosło. Brazylia, monopolista w dziedzinie produkcji kauczuku, na początku XX. wieku straciła swój status na rzecz Wielkiej Brytanii. Niestety, jako surowiec naturalny, kauczuk nie mógł pokryć ogromnego zapotrzebowania na artykuły gumowe. Podjęto więc liczne próby stworzenia kauczuku syntetycznego: udało się tego dokonać w 1929 roku.

PRODUKCJA KAUCZUKU DZIŚ

Współcześnie kauczuk syntetyczny najczęściej produkują koncerny branż naftowej i oponiarskiej; wynika to z tego, że wytwarzany jest on na bazie surowców petrochemicznych. Wyróżniamy kauczuki syntetyczne ogólnego przeznaczenia – które w procesach produkcyjnych po prostu zastępują kauczuk naturalny – oraz specjalne, którym nadaje się pożądane właściwości. Mogą to być niepalność lub trudnopalność, odporność na działanie smarów, olejów, substancji chemicznych.

Światowa produkcja kauczuku, zarówno naturalnego, jak i syntetycznego, rośnie systematyczne, w stabilnym tempie. Obserwujemy dominację kontynentu azjatyckiego – tam też wykorzystanie surowca jest największe. Oba rodzaje kauczuku pełnią dwie role: w zależności od zastosowania są składnikiem głównym lub dodatkiem. Kraje, które produkują najwięcej kauczuku, to m.in. Tajlandia, Indonezja i Wietnam, a także Indie oraz Chiny. Znacznie mniej surowca wytwarza Brazylia, która niegdyś wiodła prym w tym zakresie.

Wytwarzanie kauczuku naturalnego jest jednak ograniczone – wynika to z uwarunkowań klimatycznych, których rośliny kauczukodajne potrzebują do uprawy i wzrostu. I tak jak to było dawniej, tak i dziś rosnące zapotrzebowanie na wyroby gumowe, a zatem także na kauczuk, zaspokajane jest przez produkcję kauczuku syntetycznego. W 2016 roku wyprodukowano aż blisko 15 ton tego materiału.